Beeldende kunst in commerciële films of t.v.-series zorgt meestal voor een opeenstapeling van vooroordelen. Met uitzondering van de biografische films als ‘Basquiat’ en ‘Pollock’, hoewel die ook gedramatiseerd zijn want anders zou de film niet interessant zijn om te maken, worden kunstenaars vaak neergezet als onuitstaanbaar hoogdravende karikaturen. In ‘The Big Lebowski’, een nogal overschatte film van de broertjes Coen, speelt Julianne Moore een snobistische en intellectuele kunstenares, die omgeven wordt door een groepje fascistische homoseksuelen en naakt aan een sm-achtig tuig hangt, waarvandaan ze verf spettert op een doek. Het karakter is misschien in de verte gebaseerd op de New Yorkse kunstscene van de jaren ’60 en een verstoord vleugje Marina Abramovic.
De meeste kunstenaars in films zijn verslaafd aan drugs, experimenteren met seks, zijn zelden monogaam, drinken te veel, vloeken als ketters, bedrijven filosofie van de koude grond en maken verschrikkelijk werk. Als kijker zou je je wel twee keer bedenken voordat je je zoon of dochter naar een kunstacademie zou laten gaan.
Natuurlijk schrijven scriptschrijvers voornamelijk over dingen die ze weten of denken te weten en via het scherm wordt dit doorgegeven aan de kijker, die nog steeds ernaar neigt te geloven wat hij of zij ziet. En natuurlijk hoort de kunstenaar in de film gebruikt te worden als een mogelijkheid voor de makers om een visueel en inhoudelijk bevreemdend karakter op te kunnen voeren, want dat is voor de kijker altijd leuk.
In films wordt graag gebruik gemaakt van een karakter dat performance-kunstenaar is, een beetje op de manier zoals ik me zou kunnen voorstellen dat deze bestond in de jaren ’70 en ’80. Performance-kunstenaars zijn een logische keuze, want je kunt zo’n film-performance vergelijken met acteerwerk binnen het acteerwerk. Deze portrettering suggereert dat kunstenaars bij voorkeur met een headset voor een semi-pornografische videoprojectie allerlei onbegrijpelijke schunnigheden het publiek inslingeren, terwijl op de achtergrond een zelfgemaakte abstracte soundtrack speelt (zoals in de Nederlandse film ‘Zus en zo’ uit 2001).
Als kunst zelf een rol speelt in een film, worden er meestal klassiekers opgevoerd. Het vreselijke ‘The Da Vinci Code’ staat bol van kunst, die iedereen kent. In ‘Children of Men’ heeft een rijke meneer zoveel mogelijk klassieken verzameld voor het nageslacht – dat overigens in die film ernstig bedreigd wordt. Picasso’s ‘Guernica’ hangt aan één van de muren, David staat met een gebroken been in de eetkamer. In de serie ‘Heroes’ spelen de schilderijen van een (het zal ook eens niet) heroïnespuitende kunstenaar een grote rol. De schilderijen, die de toekomst voorspellen, lijken op plaatjes uit een comic, wat best logisch is want de serie gaat over superhelden.
Misschien wordt er zo weinig goede bestaande hedendaagse kunst in films of televisieseries gebruikt omdat de makers denken dat hun produkt al kunst genoeg is – wat in sommige gevallen ook het geval kan zijn. Er is gelukkig een klein voorbeeld, waarbij hedendaagse beeldende kunst als vanzelfsprekend wordt verweven binnen een commercieel film- of videoprodukt: de videoclip voor ‘Can’t Stop’ van de Red Hot Chili Peppers, gemaakt door Mark Romanek, is gebaseerd op de ‘one minute sculptures’ van de Oostenrijkse kunstenaar Erwin Wurm. Mijzelf lijken de werken van Jeff Koons me bijzonder geschikt om zo nu en te laten opduiken in films of series.
Zenders als VTM of productiehuizen als Woestijnvis zouden nieuwe Belgische kunst kunnen integreren in hun decors. Nog beter: laat autonome kunstenaars alle decors maken voor producties! Laat Ann Veronica Janssens het licht doen voor het journaal, Erki de Vries het decor voor Terzake, Jürgen Ots een set voor Flikken, enzovoort.
Helaas zullen de productiehuizen aarzelen bij het engageren van kunstenaars want, zoals iedereen weet uit de film en de t.v.-series: kunstenaars zijn een stel alcoholische, onhandelbare, geperverteerde pseudo-intellectuelen.
